‘Parayla saadet olur mu?’ sorusu insanlığın en başından beri herkesin merak ettiği sorulardan biri. Kimileri parayla memnunluk olamayacağını savunsa da genelde paranın memnunlukla bir bağlantısı olduğuna inanılıyor. Paranın memnunlukla münasebetini çözmek beşerler için sıkıntı. Pekala yapay zekanın bu mevzuda kanısını ne sanki?
Önce para ve memnunluk ilgisine bilimsel istikametten bakalım.
Son 20 yılda bu hususta yapılan araştırmalar, para ile memnunluk ortasında direkt fakat sonlu bir ilgi olduğunu gösteriyor. Örneğin Nobel ödüllü ekonomist Daniel Kahneman’ın yaptığı araştırmalara nazaran, gelir arttıkça insanların hayattan memnuniyet seviyesi de artıyor. Fakat bu artış, belli bir gelir düzeyinden sonra yavaşlıyor. Yani temel muhtaçlıklar karşılandıktan sonra, daha fazla para daha fazla memnunluk manasına gelmiyor.
Yakın vakitli diğer bir araştırma daha var.
2021’de yapılan bir öteki çalışmaya nazaran ise birtakım bireylerde memnunluk, gelir arttıkça yükselmeye devam ediyor lakin bu durum bireyden şahsa değişiyor. Yani para bir yere kadar evet, lakin sonsuz memnunluk vadetmiyor.
Peki ne kadar para memnunluk getirir?
Araştırmalar, ABD üzere ülkelerde yıllık yaklaşık 75.000 dolar civarında bir gelir düzeyinin memnunluğu artırmada tesirli olduğunu, ama bu noktadan sonra ek gelirin tesirinin azaldığını ortaya koymuştu. Türkiye üzere ekonomik farklılıkların daha ağır yaşandığı ülkelerde bu eşik, daha düşük olabilir — örneğin aylık 60 – 80 bin TL bandı.
Mutluluk yalnızca paranın ölçüsüyle mı ilgili?
Ama burada kilit nokta şu: Memnunluğu etkileyen yalnızca paranın ölçüsü değil, o parayla ne yaptığınız. Birikim yapmak, sevdiklerinizle hoş vakitler geçirmek, kendinize yatırım yapmak üzere harcamalar, yalnızca “şeyler” almaktan çok daha fazla memnunluk sağlıyor.
Yapay zeka, yüz binlerce araştırmayı tarayarak bize şunu söylüyor:
“Para, memnunluğu satın almaz. Lakin gerilimi azaltır, seçenekleri artırır ve konforlu bir hayat alanı sunar. Bu da dolaylı olarak memnunluğu destekleyebilir. Fakat gerçek memnunluk; ilgiler, manalı bir hayat, sıhhat ve iç huzurdan beslenir.”
Yani yapay zekaya nazaran de para, direkt mutluluğun kaynağı değil lakin mutluluğun yerini oluşturabilecek bir araç.
Kültürel farklılıklar da mutluluk-para algısını etkiliyor.
Batı kültürlerinde kişisel muvaffakiyet ve maddi kar daha ön plandayken, Doğu toplumlarında memnunluk ekseriyetle aile, aidiyet ve topluluk içinde tanımlanır. Bu da paraya bakışı değiştiriyor. Örneğin Japonya’da “ikigai” (yaşama nedeni) kavramı, paradan çok insanın hayatına mana katan ögelere odaklanır.
Türkiye için duruma da bakalım…
Türkiye üzere kültürel geçiş alanlarında ise para, hem toplumsal statü hem de güvenlik ögesi olarak öne çıkar. Ancak toplumsal dayanışma da hâlâ mutluluğun temel modüllerinden biri.
Para maksat mı? Yoksa yalnızca bir araç mı?
Belki de en kritik soru bu: Parayı emel mı, yoksa araç mı olarak görüyoruz?
Para bir araç olduğunda, şahsa seçenek sunar: seyahat etmek, sevdiklerine vakit ayırmak, yeni şeyler öğrenmek… Lakin para bir gaye haline geldiğinde, birçok vakit tatmin edilmesi sıkıntı, ucu açık bir maksada dönüşür. Zira ne kadar kazanırsan kazan, “daha fazlası” her vakit vardır.
Sonuç olarak;
Yapay zekaya nazaran para mutluluğa katkı sağlar ancak onu garanti etmez. Zira memnunluk; yalnızca banka hesabındaki sayılarla değil, kalbin doluluğuyla ölçülür. Sevdiklerinizle geçirilen bir akşam yemeği, manalı bir iş, sağlıklı bir vücut ya da içten bir gülümseme… Tahminen de gerçek zenginlik bunlardır.
