Yapay Zekaya Sorduk: Önümüzdeki 50 Yıl İçinde Çok Kıymetli Olacak Meslekler Hangileri?

Yapay zeka sistemleri hala bebek adımları atıyor ve bu sistemlere neyin yanlışsız, neyin etik olduğunu öğretecek insanlara muhtaçlık var. AI eğiticileri, makinelerin daha insani kararlar almasını sağlamak için algoritmaların içine insan pahalarını yerleştirir. Bu meslek; psikoloji, etik, dilbilim ve yazılım bilgilerini harmanlayan hibrit bir uzmanlık alanı olacak. Günümüzün “prompt engineer” durumlarının evrimleşmiş hali diyebiliriz. Chatbot’ların karşılıklarını düzenlemekten tut da yapay zekaya önyargısız düşünme kabiliyeti kazandırmaya kadar geniş bir alana yayılıyor. Bilhassa toplumsal medya, eğitim ve hukuk üzere alanlarda kritik roller üstlenecek. İnsan-makine ortasındaki köprünün mimarları onlar olacak.

İklim krizi artık gündem değil gerçek. Gelecekte birtakım bölgelerde yaşamak mümkün olmayacak, bu yüzden havayı, suyu ve toprağı mühendislik prosedürleriyle düzeltmeye çalışan uzmanlara muhtaçlık olacak. İklim mühendisleri; atmosferdeki karbondioksiti temizleyebilir, okyanus asitlenmesini azaltabilir yahut yapay yağmur üretebilir. Bu meslek, fizik, kimya, biyoloji ve jeoloji üzere birçok disiplini bir ortaya getiriyor yani. Dünyayı kurtaran üstün kahraman tarifinin bilimsel karşılığı demek yanlış olmaz. Sürdürülebilir kentlerin planlanmasında ve felaket idaresinde başrol oynarlar. Bazen gökyüzünü bile denetim edebilirler. Kulağa distopik gelse de bilim bunu gerçek kılmaya çok yakın.

Gelişen genetik teknolojiler, klonlama, CRISPR ve sentetik organ üretimiyle birlikte etik kavramı farklı bir boyuta taşındı. Bir insanın genetik yapısını ne kadar değiştirebiliriz sorusu hiç bu kadar gerçek olmamıştı. Biyoetik danışmanları, hastaneler, AR-GE merkezleri ve devlet siyasetlerinde etik hudutları çizen bireylerdir. Hem bilimsel bilgisi olan hem de felsefi ve ahlaki temeller üzerine düşünebilen uzmanlar. Organ bağışından yapay rahimlere kadar birçok hususta karar sistemlerinde yer alırlar. Tıp ve teknolojinin çarpıştığı her yerde onların sesi duyulur. Bir nevi geleceğin vicdanı diyebiliriz.

Önümüzdeki yıllarda Ay’a, Mars’a gitmek yalnızca astronotlara değil güçlü turistlere de mümkün olacak. Uzay turizmi rehberleri, bu seyahatlere çıkan şahıslara hem eğitim verip hem de güvenliklerinden sorumlu olacak. Fizik bilgisi, birinci yardım, uzay mekaniği ve lisan hünerleri bu mesleğin olmazsa olmazları ortasında. Dünya dışı otellerde, yörünge seyahatlerinde yahut Ay yüzeyinde düzenlenen çeşitlerde misyon alabilirler. Bu şahıslar, uçuş vazifelisi tarifini sözün tam manasıyla öteki bir düzeye taşıyor. Uzaya çıkmadan evvel kimseye güvenemem diyenler, bu rehberlere dua edecek.

Veri her yerde ve herkes hakkında bilgi topluyor ancak pekala beşerler bu dataları nasıl algılıyor? Hangi bilgiler onları kaygılandırıyor, hangileri rahatlatıyor? Bilgi terapistleri, bilhassa büyük şirketlerin tüketici davranışlarını anlamasına ve bu bilgilerin ruhsal tesirlerini tahlil etmesine yardımcı olur. Dijital dünyanın getirdiği bilgi travmasını çözmeye çalışan bir meslek kısmı. Toplumsal medya algoritmalarının bizi nasıl etkilediğini, ekran mühletinin psikolojimizi nasıl şekillendirdiğini incelerler. Psikoloji ve bilgi biliminin kesişiminde yer alır. Hislerin kodlara nasıl yansıdığını çözümleyen çağdaş çağın şifacılarından biri olacak.

Apple Watch ve akıllı yüzükler yalnızca fragmandı. Yakında kıyafetler, takılar hatta lensler bile sıhhat, güvenlik ve irtibat aracı olacak. Giyilebilir teknoloji dizayncıları, bu eserlerin yalnızca teknik değil birebir vakitte estetik olmasını da sağlar. Moda ve mühendisliğin birleştiği bir alan. Bilhassa medikal bölümde (örneğin kan şekeri ölçen tişörtler, kalp ritmini takip eden sutyenler) çığır açacak eserler geliştirebilirler. Tıpkı vakitte askeriye ve spor teknolojilerinde de vazife alırlar. Tarz sahibi mühendislerin çağı başlıyor diyebiliriz.

Canlı organizmaları tekrar tasarlayabilmek artık bilim kurgu değil, laboratuvar gerçeği. Sentetik biyoloji uzmanları, bakterilere plastik yemeyi, yosunlara güç üretmeyi yahut virüslere kanseri yok etmeyi öğretebiliyor. Bu meslek, biyolojiyle mühendisliği birleştirerek doğayı adeta hackleyen bir vizyon içeriyor. Tarımda, ilaç üretiminde, hatta dokumacılık dalında bile kullanılabilecek uygulamalar geliştiriyorlar. Tabiat dostu lakin radikal tahlillerle dünyayı tekrar tasarlayacak bir küme bu. Tanrıcılık oynuyorlar mı? Tahminen. Ancak gezegen için umut vadediyorlar.

Metaverse şimdi çocukluk devrinde fakat gelecekte iş görüşmelerinden düğünlere kadar her şey sanal ortamlarda yapılacak. Sanal gerçeklik mimarları, bu dünyaları inşa eden yaratıcı zihinler olacak. Bir yandan programlama, öbür yandan oyun motorları ve 3D modelleme bilgisi gerekiyor. Ancak hepsi bu kadar değil! Düzgün bir anlatıcı ve kullanıcı tecrübesi uzmanı da olmak gerekiyor. Eğitimden psikolojiye, terapi seanslarından konserlere kadar her alanda sanal yerler tasarlayacaklar. Tahminen de gelecekteki iş yerin bir VR gözlükten ibaret olacak.

Tıp gelişiyor, beşerler artık 100 yaşını geçmeyi hedefliyor. Fakat uzun yaşamak değil kaliteli yaşamak sorun. Longevity coach’lar, insanların sağlıklı, enerjik ve zihinsel olarak etkin kalmasını sağlayacak şahsî stratejiler oluşturur. Genetik testler, şahsa özel diyetler, biyo-hack teknikleri bu mesleğin ana araçları olacak. Spor hocasından daha bilgili, diyetisyenden daha kapsamlı ve terapistten daha ömür odaklı bir uzmanlık alanı. Vücut ve zihin mühendisliğini bir ortaya getiriyor. Hayat uzuyor, lakin nasıl yaşanacağı artık profesyonellere emanet.

Kuantum bilgisayarlar klasik bilgisayarların ötesinde bir sürat ve süreç gücüne sahip olacak. Bu teknoloji de ilaç keşfinden yapay zekaya, şifreleme sistemlerinden iklim modellemelerine kadar her alanda ihtilal yaratacak. Kuantum hesaplama uzmanları, bu sistemleri geliştiren, anlayan ve uygulayan şahıslar olacak. Matematik, fizik ve bilgisayar mühendisliğinin en yüksek düzeyini gerektirmekte. Şu an çok az insan bu alanda uzman, yani rekabet düşük ancak potansiyel sonsuz. Google ve IBM üzere devler şimdiden bu alana yatırım yapıyor.