Bir vakitler barışın, refahın ve bütünleşmenin simgesi olan Avrupa Birliği, bugünlerde çatırdıyor olabilir mi? Brexit’in akabinde yaşanan şok dalgası şimdi tam olarak atlatılamamışken, artan milliyetçilik, göçmen krizleri, güç savaşları ve ekonomik eşitsizlikler Avrupa’yı adeta test ediyor. Almanya-Fransa eksenindeki liderlik bocalamaları, Doğu Avrupa’daki otoriterleşme eğilimleri ve halkın artan AB aykırısı telaffuzlara yönelmesi, birlikte daha güçlüyüz mottosunu sorgulatır hale getirdi. Avrupa Birliği içinde artık herkes tıpkı gemide olduğunu hissetmiyor zira bu gemi kimine nazaran bir yelkenli, kimine nazaran bir batık. Yapay zekaya tüm ayrıntıları sorduk! Haydi birlikte bakalım.
Brexit’in yankıları hala sürüyor.
Birleşik Krallık’ın AB’den çıkması yalnızca bir üye kaybı değil, tıpkı vakitte ruhsal bir kırılma noktasıydı. Brexit, AB’nin yenilmez birlik algısını yerle bir etti ve öbür ülkelerde de çıkmak mümkünmüş demek niyetini tetikledi. Bilhassa İtalya ve Polonya’da bu tarafta halk takviyesi vakit zaman yükseliyor. Ayrıyeten İngiltere sonrası AB, global siyasetteki tartısını önemli formda kaybetti. NATO ve G7 üzere platformlarda artık daha düşük bir profil çiziyor. Üstelik Brexit’in ekonomik tesirleri hala büsbütün bertaraf edilebilmiş değil. Bilhassa Kuzey İrlanda’da siyasi tansiyon düşmüş değil. Bu durum, AB içinde bir domino tesiri yaratabilecek potansiyele sahip.
Doğu ve Batı Avrupa ortasındaki çatlak derinleşiyor.
AB içinde Polonya, Macaristan ve kısmen Slovakya üzere ülkelerle Brüksel ortasında hukukun üstünlüğü, basın özgürlüğü ve demokrasi üzere bahislerde önemli görüş ayrılıkları yaşanıyor. Bu ülkeler egemenlik vurgusuyla AB’nin kimi kararlarına karşı çıkarken birebir vakitte Batı Avrupa bu durumu birliğin temel bedellerine tehdit olarak görüyor. Macaristan lideri Viktor Orbán’ın açıkça illiberal demokrasi telaffuzunu benimsemesi ve Rusya’ya yakın durması Brüksel’i çıldırtıyor. Bu durum ortak karar alma süreçlerini felç ediyor. Doğu-Batı ayrımı artık yalnızca iktisatla değil ideolojiyle de sertleşmiş durumda. Bu da AB’nin iç bütünlüğünü giderek daha kırılgan hale getiriyor.
Ekonomik ahenk giderek zorlaşıyor.
Avro Bölgesi içinde Almanya-Fransa üzere güçlü ekonomilerle, Yunanistan, İtalya ve İspanya üzere borç batağındaki ülkeler ortasında büyük uçurumlar var. Tek para ünitesi, kriz devirlerinde zayıf iktisatların elini kolunu bağlıyor zira para siyaseti üzerinde kendi denetimleri yok. Almanya üzere ülkeler kemer sıkmayı savunurken, Güney Avrupa daha fazla kamu harcaması talep ediyor. Bu da kriz periyotlarında AB içindeki dayanışmayı test ediyor. Avrupa Merkez Bankası vakit zaman deva olmaya çalışsa da siyasi uzlaşı olmadan ekonomik istikrar sağlamak neredeyse imkansız. Ayrıyeten Ukrayna savaşının tesiriyle güç fiyatlarındaki artış, kıta genelinde enflasyonu tırmandırdı ve halkın alım gücünü düşürdü.
Göç krizleri, birliği test ediyor.
2015’teki Suriye merkezli göç dalgası AB içinde büyük bir bölünme yarattı. Almanya ve İsveç üzere ülkeler yüz binlerce mülteci alırken Polonya, Macaristan ve Çekya bu bahiste net halde karşı durdu. Bu durum AB’nin ortak kıymetler dokusuna darbe vurdu. Göç sıkıntısı hala çözülmüş değil. Afrika ve Orta Doğu kaynaklı yeni dalgalar kapıda. Ayrıyeten göç tersi sağ popülist partiler neredeyse tüm Avrupa’da yükselişte. Bu da AB içindeki siyasal istikrarları sağdan sağa savuruyor. İtalya’daki Meloni hükümeti bunun en net örneği.
Enerji krizi ve Rusya tansiyonu büyüyor.
Rusya-Ukrayna savaşı, AB’nin güç bağımlılığını gözler önüne serdi. Almanya başta olmak üzere birçok ülke Rus gazına bağımlıydı ve bu krizle birlikte güç fiyatları uçtu. AB, alternatif güç kaynakları arayışında fakat bu süreç vakit alıyor ve her ülkenin imkanları farklı. Ayrıyeten bu güç krizi, endüstrinin rekabet gücünü de zayıflatıyor. Tüm bunlar halkta “AB bizi koruyamıyor” algısını besliyor. Tıpkı vakitte Rusya karşısında ortak dış siyaset geliştirmekte de zorlanıyorlar çünkü üyeler ortasında önemli görüş ayrılıkları mevcut.
Popülizmin yükselişi ve AB zıddı dalgalar.
Fransa’da Le Pen, İtalya’da Salvini, Hollanda’da Wilders üzere figürler, AB aykırısı, milliyetçi, popülist telaffuzlarıyla oy topluyor. Bu siyasetçiler çoklukla Brüksel bürokrasisinin halktan koptuğunu savunuyor. Her seçimde biraz daha güç kazanıyorlar. Avrupa Parlamentosu seçimleri de bu yükselişi teyit ediyor. Şayet bu trend devam ederse gelecekte AB zıddı partiler birçok ülkenin idaresinde kelam sahibi olabilir. Bu da AB’nin merkezi otoritesini zayıflatır, karar alma süreçlerini içinden çıkılamaz hale getirir.
Dijitalleşmede geri kalma ve global rekabet.
AB, ABD’nin Silikon Vadisi ve Çin’in yapay zeka devleri karşısında önemli formda geride kaldı. Ne bir Google’ı var, ne bir TikTok’u. AB dijitalde daha çok regülasyoncu, yasakçı bir tavır takınıyor ancak yenilikçi değil. Bu durum kıtanın ekonomik dinamizmini yavaşlatıyor. Gençler ortasında da bu farklar hissediliyor: “Biz burada pasaport, vize ve data güvenliği tartışırken, Amerika’da beşerler Mars’a gidiyor.” üslubu bir tenkit dalgası var. AB teknolojik sıçramayı yapamazsa hem ekonomik hem kültürel liderliğini kaybedebilir.
Birlik devam eder mi yoksa dağılır mı?
Yapay zekaya nazaran şu an AB büsbütün çökmeye yakın değil ancak açık açık risk altında. Bu bir sessiz kriz periyodu. Görünürde işler yürüyormuş üzere dursa da içerideki fay sınırları daima titreşim halinde. Şayet ıslahatlar yapılmazsa karar alma süreçleri kolaylaştırılmaz, ekonomik dayanışma arttırılmaz, ortak vizyon güçlendirilmezse çöküş kaçınılmaz hale gelebilir. Dağılma illa herkes ayrılıyor biçiminde olmaz. Evvel tesir gücünü, sonra ruhunu kaybedebilir. Avrupa, artık “Birlik mi, bireycilik mi?” sorusuyla yüzleşiyor.
