Bir düşün: Elinde 100 TL var. Bugün mü harcarsın, yoksa 5 yıl sonra mı? Bunu yalnızca sabırsızlıkla açıklamak kolay olurdu lakin işin içinde çok daha matematiksel, çok daha ekonomik bir gerçek var: Vaktin Paraya Tesiri. Evet, paranın da bir vakit pahası var. Pekala, bu ne demek?
Hemen başlayalım. 👇
Haydi en temel soruyla başlayalım: Bugün eline 1000 TL geçti diyelim.
Bu parayla ister yemek yersin, ister alışveriş yaparsın, istersen de kenara koyarsın. Pekala biri sana dese ki “Bu parayı bugün alma, 1 yıl sonra 1000 TL olarak vereceğim.” Ne yaparsın? Biraz düşün.
İlk refleksin “Yok ya, artık ver” olabilir. Zira içten içe biliyorsun ki 1 yıl sonra alacağın 1000 TL, bugünkü 1000 TL ile tıpkı olmayacak. İşte bu içgüdüsel farkındalık, iktisatta “paranın vakit değeri” dediğimiz kavramın ta kendisi.
Paranın da vakti var; zira her şey değişiyor, o da boş durmuyor.
Bak, bu dünyada hiçbir şey sabit değil. Domatesin fiyatı durmuyor, telefonların modelleri durmuyor, hatta kargo fiyatları bile her ay zamlanıyor. Bu türlü bir dünyada, “Para birebir kalsın” demek hayal olur.
Bugün 100 TL ile dolu dolu bir kahvaltı yapıyorsan, seneye o kahvaltının yarısını bile güç çıkarırsın. Zira enflasyon denilen, sessiz fakat tesirli bir güç, paranın alım gücünü yavaş yavaş kemiriyor.
Enflasyon dediğin şey, paranın bilinmeyen düşmanı.
Düşünsene, elinde para var fakat farkında olmadan pahası azalıyor. Hani olur ya, cebinde çikolata kalır da sonra bir bakarsın erimiş, yapışmış… İşte enflasyon da biraz o denli. Paranı eritiyor fakat sen birinci başta fark etmiyorsun.
Bu yüzden “Zaten harcamayacağım, dursun kenarda” demek çok tehlikeli. Zira duran para, aslında yerinde saymıyor; geri gidiyor.
Zaman = Para lafı yalnızca atasözü değil, bildiğin ekonomik gerçek.
O meşhur laf var ya: “Time is money”… Önemli önemli gerçek. Zira vakit geçtikçe, paranı nasıl değerlendirdiğin onun kıymetini belirliyor.
Elinde duran parayla hiçbir şey yapmazsan, vakit onun aleyhine işliyor. Fakat o parayı faize, yatırıma, altına, dövize ya da vadeli hesaba koyarsan… hop! O vakit zaman senin tarafında çalışmaya başlıyor.
Gelecekte alacağın para, kulağa beğenilen gelir ama… sanki o vakit ne alabilirsin?
Sana biri dese ki “5 yıl sonra sana 10.000 TL vereceğim,” birinci anda kulağa hoş gelir. Lakin çabucak düşün: 5 yıl sonra o 10.000 TL ne kadar kıymetli olacak? Bugünkü 10.000 TL üzere mi olacak?
Muhtemelen değil. Zira o vakte kadar fiyatlar artacak, gereksinimlerin değişecek ve o paranın alım gücü muhtemelen düşecek. O yüzden gelecekte alacağın paranın, bugünkü karşılığını güzel düşünmek gerekir.
“Şimdi mi alayım, sonra mı?” sorusu tam olarak vakit pahasıdır.
Bazen bir eseri artık almak ile 6 ay sonra almak ortasında kalırsın. İşte burada karar verirken yalnızca fiyat değil, paranın vakit kıymeti de devreye girer. Zira ortadaki 6 ay boyunca o parayla öbür ne yapabileceğini düşünmek gerekir. Tahminen yatırırsan o eserin parasını zati çıkarırsın?
Zaman bedeli yalnızca yatırımcıların değil, hepimizin işi.
Bu hususları bazen yalnızca ekonomistler konuşuyor üzere geliyor olabilir lakin aslında senin her gün yaptığın alışverişte bile bu kavram devrede.
Taksitle bir şey alırken, kredi çekerken, vadeli ödemeler yaparken, hatta borç verirken bile… şuurlu ya da bilinçsiz bu vakit bedelini dikkate alıyorsun. Yani bu mevzu o denli finans gurularına özel falan değil. Hepimizin hayatının tam ortasında.
Şimdi harca, sonra düşün mü? Yoksa bugünü değerlendir, yarına bırak mı?
İki seçenek var. Ya bugünkü paranı çatır çatır harcarsın, keyfine bakarsın. Ya da biraz akılcı davranır, geleceği de düşünerek bir kısmını değerlendirirsin.
Burada gerçek ya da yanlış yok lakin farkında olmak kıymetli. Zira gelecekte “Keşke o vakit bir şey yapsaydım” dememek için bugünkü parayı makul kullanmak kaide. Yani aslında sıkıntı harcamak ya da harcamamak değil; ne vakit ve nasıl harcadığın.
Zaman geçiyor, para durmuyor. Ya sen onunla birlikte ilerlersin… ya da geride kalırsın.
Zamanla yarışta kazanmak istiyorsan, paranın vakitle olan bağlantısını anlaman kural. Duran para, geriye düşer. Fakat yanlışsız bedellendirilen para seni ileriye taşır.
Bugün öğrendiğin her şey, gelecekteki sana yatırım aslında. Paranın kıymetini bilmek, onu yalnızca harcamak değil; birebir vakitte ona vakit kazandırmak demek. O yüzden cebindeki 100 TL’yi küçümseme. Ona vakit ver, baht ver, tahminen yarının büyük fırsatına dönüşür!
