Kurban Bayramına sayılı günler kala bayram heyecanı ve telaşı herkesi sardı. Bu yıl 5 Haziran Perşembe gününe denk gelen arife gününün akabinde başlayacak olan bayram hazırlıkları ve kurbanlık alımları da gündemde. Kurban Bayramı’nın 1. gününe denk gelen 6 Haziran Cuma gününden itibaren yerine getirilecek olan kurban ibadeti için son gün ise 9 Haziran Pazartesi günü olacak. Pekala, Diyanet İşleri Başkanlığına nazaran kimler kurban kesmelidir? Kurban kimlere farz, kimlere değil?
İşte, kurban ibadetinin yükümlülükleri ve dini desteği…
Kurban Ne Demektir?
Kurban, ‘Allah’a yaklaşmaya vesile olan şey’ manasına gelmektedir. Kurban dini bir terim olarak ele alındığında ise bu manasının dışında; Allah’ın isteğine kavuşmak için, makul koşulları taşıyan hayvanı yöntemince kesmeyi ve yeniden tıpkı maksatla kesilen hayvanı söz eder.
Kurban Bayramında Kesilen Kurbana Ne İsim Verilir?
Kurban Bayramı’nda kesilen kurbana ise ‘udhiyye’ denir. Kişinin hacda kestiği kurban ise ‘hedy’ olarak isimlendirilir.
Kurban Kesmek Farz mı, Vacip mi?
Dini referanslar, alimler, din bilimciler ve kaynaklara nazaran kurban ibadeti farz değildir. Kurban kesmek, klasik fıkha nazaran çeşitli mezheplerde sünnet yahut vacip olarak yer alan bir ibadettir.
Toplumumuzda ise kurban ibadeti farz bir ibadet üzere algılanmaktadır. Fakat mali bir ibadet olan kurban kesmek, dinen güçlü sayılabilecek kimseler tarafından yapılmalıdır. Kurban kesecek kişinin, kurban ibadetini yerine getirebilmek için mali açıdan zekat verecek ve hacca gidecek nitelikle olmasının gerektiği belirtilebilir.
Kimler Kurban Kesmekle Yükümlüdür?
Mali bir ibadet olan kurban ibadeti; akıl sıhhati yerinde, ergen olmuş, dinen varlıklı sayılacak kadar mal varlığı bulunan ve mukim olan her Müslüman tarafından yerine getirilmelidir.
Kurban Kesmenin Kaideleri: Kimler Kurban Kesmeli?
Kurban ibadetini yerine getirecek kişinin mal varlığı ise Diyanet İşleri Yüksek Kurulu tarafından şu formda söz edilmiştir:
Temel gereksinimlerinden ve borcundan diğer 80.18 gram altın yahut pahasında para ya da eşyaya sahip olan kimselerin kurban kesmesi gerekir (Mevsılî, el-İhtiyâr, IV, 252-256; İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr, IX, 452-453)
Bu bilgilerin yanı sıra ‘Kurban mükellefiyeti için aranan nisabın üzerinden, zekatın bilakis bir yıl geçmesi koşul değildir.’ sözlerine yer verilmiştir.
Kurban İbadetinin Dini Desteği Nedir?
Kurban ibadetinin, yasal bir ibadet olduğuna dair kanıtlar Kur’an-ı Kerim’de mevcuttur. Kurban ibadetine dair bir kanıt niteliğinde olan Saffat Suresi’nde Hz. İbrahim’in oğlu Hz. İsmail’in yerine kurbanın, Allah tarafından fidye (kurban) olarak verildiği söz edilmiştir.
Saffat Mühleti (37) 107. Ayet’in Diyanet Vakfı Meali şu formdadır:
Biz, oğluna bedel ona büyük bir kurban verdik. Geriden gelecekler ortasında ona (iyi bir nam) bıraktık: İbrahim’e selam! dedik. Biz düzgünleri bu türlü mükafatlandırırız. Zira o, bizim mümin kullarımızdandır.
Rivayetlere nazaran Hz. Muhammed (s.a.s.) de kurban ibadetini kabul etmiş ve şahsen kendisi de kurban kesmiştir. Hadis kaynaklarında bulunan rivayetlere nazaran vefat edinceye kadar her yıl kurban kestiği bilinen Hz. Peygamber (s.a.s.),
Kurban Bayramı’nda yapılan kurban kesme ibadetinin Allah katında en şirin ibadet olduğuna değinmiş ve kurbanın kesilir kesilmez Allah katında makbul olacağını ve kurban edilen hayvanın boynuzu, tırnağı da dahil olmak üzere her şeyinin kişinin hayır hanesine yazılacağını açıklamıştır. Bu ibadetin Allah isteği için yapılmasını da tavsiye etmiştir (Tirmizî, Edâhî, 1; İbn Mâce, Edâhî, 3).
Kur’an-ı Kerim’de Kurban: Kurban Kesmek ile İlgili Ayetler
Kurban ibadetinin meşruiyetine işaret eden öteki ayetler ise şu haldedir:
-
‘Kendilerine rızık olarak verdiği kurbanlık hayvanlar üzerine belli günlerde Allah’ın ismini ansınlar. Artık onlardan siz de yiyin, fakire yoksula de yedirin.’ (Hac, 22/28)
-
‘Her ümmet için, Allah’ın kendilerine rızık olarak verdiği hayvanlar üzerine ismini ansınlar diye kurban kesmeyi yasal kıldık.’ (Hac, 22/34)
-
‘Kurbanlık büyükbaş hayvanları da sizin için Allah’ın dininin nişanelerinden kıldık. Sizin için onlarda hayır vardır. Onlar saf saf sıralanmış dururken kurban edeceğinizde üzerlerine Allah’ın ismini anın. Yanları üzerlerine düşüp canları çıkınca onlardan yiyin, istemeyen yoksula de istemek zorunda kalan yoksula de yedirin. Şükredesiniz diye onları böylelikle sizin hizmetinize verdik. Onların etleri ve kanları asla Allah’a ulaşmaz. Allah’a ulaşacak olan lakin, sizin O’nun için yaptığınız, gösterişten uzak amel ve ibadettir.’ (Hac, 22/36-37)
Kur’an’-ı Kerim’de yer alan bu ayetlerde kelamı geçen hayvan kesitinin, et gereksinimini temin etmek için değil de ibadet gayeli olduğu açıkça tabir edilmiştir.
Kurban Kesmek Yerine Bağış Yapılabilir mi? Sadaka Verilir mi?
İbadetlerin form, kural ve rükünleri vardır. Ayrıyeten hikmetleri, gayeleri ve teşri münasebetleri de bulunmaktadır. Bu nedenle ibadetler ‘ancak emredildikleri formuyla yerine getirilir.’
Her ibadetin bir yapılış hali olduğu üzere kurban ibadeti de ‘ancak kurban olacak hayvanın yordamına uygun olarak kesilmesiyle yerine getirilebilir.’ (el-Fetâva’l-Hindiyye, 5/360). Tam da bu noktada Hz. Peygamber’in (s.a.s.) de kurban legal kılındıktan sonra her yıl şahsen kurban kestiği dini kaynaklarda yer almaktadır.
Kısacası kesim olmadan hayvanı ya da bedelini sadaka olarak bir bireye vermek kurban yerine geçmez. Fakirlere ya da hayır kurumlarına yardım etmek de kurban ibadetinin yerini tutmaz.
Kurban Bağışı Dinen Uygun mu?
Kurban bağışı ise dinen uygundur. Lakin bu etapta dikkat edilmesi gereken kimi kurallar vardır. Kurban kesinlikle hakikaten kesilmelidir. Kesim ise vekâlet yoluyla gerçekleştirilmelidir. Ayrıyeten kurban bölümü de dağıtım süreçleri de İslami metotlara uygun olmalıdır.
Vekâlet Yoluyla Kurban Kesilebilir mi?
Kurban ibadeti kişinin şahsen yerine getirebileceği üzere kesim süreci için vekâlet vermek de mümkündür. ‘Kurban, hac ve zekat üzere mal ile yapılan ibadetlerde vekâlet caizdir.’ (Kâsânî, Bedâi‘, 5/67; Mevsılî, el-İhtiyâr, 5/21; Remlî, Nihâyetü’l-muhtâc, 8/132).
Dini kaynaklarda yer alan rivayetlere nazaran, Hz. Ali (r.a.) şöyle buyurmuştur:
“Resulullah (s.a.s.), (kendisi adına) develer kesilirken başında durmamı, derilerini ve sırtlarındaki çullarını paylaştırmamı emretti ve onlardan rastgele bir şeyi kasap fiyatı olarak vermeyi bana yasakladı ve ‘kasap fiyatını biz kendimiz veririz’ buyurdu. ” (Müslim, Hac, 348-349 [1317]; bkz. Buhârî, Hac, 120-122 [1716-1718]).
Vekâlet ise kelamlı yahut yazılı olarak verilebileceği üzere günümüzde telefon, internet, faks ve gibisi yollarla da verilebilir.
‘Bir kimse diğerini kendi ismine kurban kesmek üzere vekil tayin edebilir.’ (Reddü’l-Muhtar, c.6, s.312)
Bu etapta vekâlet verilen kişi, kesim sürecini İslam yöntemlerine uygun bir formda yerine getirmelidir.
Kurban Vekaleti Nedir?
Kurban ibadetini gerçekleştirmek isteyen ama, kurbanı şahsen kesemeyecek olan bireyler vekalet yoluyla bir diğerine kestirebilirler. Kurban ve zekat üzere mali yapılan ibadetlerde vekalet verilebilir.
Vekalet verecek kişinin de alacak kişinin de dikkat etmesi gereken birtakım kurallar bulunur. Kurban vekaleti verirken söylenen kelamlar ve vekaletin verileceği kişi konusunda dikkatli olmak değerlidir.
Dilerseniz, kurban vekaleti hakkında ayrıntılı bilgi almak için içeriğimize göz atabilirsiniz. 👇
