İran – İsrail ortasındaki gerginlik gün geçtikçe büyüyor. İran medyasında yer alan haberlere nazaran İsrail, İran’ın nükleer tesislerini maksat alan akınlar gerçekleştirdi. Bu taarruzlarda iki farklı tesis amaç alındı. Son olarak İran, İsrail’in savunma sistemi olan Demir Kubbe’yi de hipersonik füzeyle geçmeyi başardı.
Peki İran’ın nükleer silahı var mı? İran’ın nükleer tesisleri nerede, ne yapılıyor?
İşte, İran’ın nükleer programına dair tüm ayrıntılar.
Kaynak 1 – Kaynak 2
İran’ın Nükleer Silahı Var mı?
İran’da nükleer silah olup olmadığı bilinmiyor. Lakin yaşanan son İsrail – İran olaylarında Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEA), İran’ın ‘nükleer silahların yayılmasının önlenmesine yönelik’ yükümlülüklerini ihlal ettiğini açıkladı. Raporda, İran’ın yüzde 60 saflıkta zenginleştirilmiş 400 kilogramdan fazla uranyum biriktirdiği belirtildi. Bu oranın ise 9 adet nükleer bomba üretmek için kâfi bir potansiyele sahip olduğu aktarılıyor.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ise İran’a başlatılan hücumun nükleer silah üretilmesini engellemek için olduğunu belirtiyor. İranlı yetkililer, nükleer faaliyetlerin büsbütün barışçıl olduğu görüşünde.
Peki bugüne nasıl gelindi?
1979’da Başlayan Nükleer Program
ABD ile İran, 1950‘li yıllarda nükleer programı başlattı. İran’da henüz Şah İstek Pehlevi karar sürüyordu.
Tarihler 1979‘u gösterdiğinde Şah devrildi, İslam İhtilali ile birlikte ABD de nükleer dayanağını durdurdu. ABD, İran’a yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum tedariği sağlıyordu.
1984 yılında, Batılı mühendisler Buşehr nükleer reaktörünü ziyaret etti. Bundan kısa bir müddet sonra Jane’s Defence Weekly, Batı Alman istihbarat kaynaklarının İran’ın nükleer bomba üretiminin “son etaplarına girdiğini” söylediğini aktarıyor. Bu devirde tıpkı zamanda ABD Senatörü Alan Cranston, İran’ın silahının tamamlanmasına yedi yıl kaldığını tez etti.
1992 yılında, İsrail Dışişleri Bakanı Şimon Peres “İran Ortadoğu’daki en büyük tehdit ve en büyük meseledir.’ ikazında bulundu. Peres, İran’ın nükleer seçeneğe başvurduğunu tez etti. Bir Mossad yetkilisi ise İran’ın yine başlattığı nükleer programın, ‘İsrail’i nitekim huzursuz ettiğini’ aktardı.
1995 yılında, Netanyahu İran’ın silah üretmesine 3 ila 5 yıl kaldığını ve bu tehdidin “ABD’nin başını çektiği milletlerarası bir cephe tarafından kökünden kazınması” gerektiğini söyledi.
2002 yılında bir CIA yetkilisi, İran’ın füze kapasitesinin evvelki iki yılda beklenenden daha süratli arttığını ve Kuzey Kore ile tıpkı düzeye geldiğini aktardı. ABD Başkanı George W. Bush da İran, Irak ve Kuzey Kore’nin birlikte ‘şer ekseni’ olduğunu söyledi.
İran, Nükleer Silahların Yayılmasını Tedbire Muahedesi’ni (NPT) imzalamıştır ve İran için zenginleştirme ve reaktör çalışmaları yasak değildir. Lakin İran’ın çalışmalarını açıklanmaması UAEA’nın soruşturma başlatmasına sebep oldu. İran, çalışmalarının barışçıl olduğu konusunda ısrarcı olsa da UAEA, İran’ın muhafaza muahedesini ihlal ettiğini tespit etti.
“İran, Üçüncü Dünya Savaşı’na yol açabilir.”
Bu kelamlar, 2007 yılında İran’ın nükleer silahı olduğunu söyleyen Bush’a aittir. Bu ihtardan evvel ise İran’daki bir bilgisayardan bin sayfalık bir proje ele geçirilmiş ve bu projenin nükleer kapasiteli bir füzeyi ayrıntılandıran bir çalışma olduğu söylenmiştir. İran ise bu dokümanın ‘düşmanların sahtekarlıkları’ olduğunu sav etti.
Tüm bu gelişmelerin akabinde, 2007 yılında İran’ın 2003 yılında nükleer silah çalışmalarından vazgeçtiğine dair bir rapor yayınlandı. Fakat bu raporun da İran ile temaslı bir kuruluş tarafından yayınlandığı argüman edildi. İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad bu raporu “İran ulusu için bir zafer” olarak nitelendirdi.
Aksi istikametteki rapor ve istihbarat değerlendirmelerine karşın, İsrail başta olmak üzere ve birçok yetkili isim İran’ın nükleer silah sahibi olduğunu yahut en kısa vakitte nükleer silah sahibi olmaya kararlı olduğunu düşünüyor.
İran’ın Nükleer Vakit Çizelgesi
1984: “İran, nükleer bomba üretiminin son basamaklarında.”
— Maariv (İsrail gazetesi)
1992: “İran, nükleer silahtan 3 ila 5 yıl uzakta.”
— Benjamin Netanyahu
1996: “İnsanlığın bugün karşı karşıya olduğu en tehlikeli tehdit, İran’ın nükleer silah edinmesidir.”
— Benjamin Netanyahu
2006: “İran on beş yıldır nükleer silah üzerinde çalışıyor.”
— Bernard Lewis (Wall Street Journal)
2007: “İran’ın nükleer bir cephane geliştirmesini önlemek için, fiili askeri taarruzdan öbür bir alternatif yok.”
— Norman Podhoretz (Commentary, WSJ)
2008: “İran… İsrail’in klâsik hava saldırısı onların nükleer tesislerini yok edecek… alternatif ise nükleer hücumdur.”
— Benny Morris (NYT, Haaretz)
2012: “Gelecek baharda… İran, birinci bomba için kâfi zenginleştirilmiş uranyuma sahip olacak.”
— Benjamin Netanyahu (GA)
2022: “İran artık nükleer silahlara sahip olma yolunda ilerliyor.”
— Mark Levin
2025: “…İran nükleer silah peşinde, ahlaki netlik talep ediliyor…”
— Mark Levin Show (podcast)
2025: “IAEA raporu açık bir uyarıdır… İran’ın nükleer gelişimi barışçıl değildir.”
— Jewish Press (Netanyahu’nun ofisi kaynak gösterildi)
