Fakirlikten Zenginliğe: Son 30 Yılda Ekonomik Mucize Yaratan Ülkeler

Güney Kore dediğimizde çoğumuzun aklına BTS geliyor lakin onların temel öyküsü çok daha derin. 1950’lerde savaşla yerle bir olan ülke, 90’larda bile hâlâ toparlanmaya çalışıyordu. Sonra ne mi oldu? “Eğitim, teknoloji ve ihracat” dediler; Samsung’la, LG’yle, Hyundai’yle dünyaya açıldılar. K-pop ve Kore dizileriyle hem gönülleri hem dolarları topladılar, bravo valla!

Çin uzun müddet her şeyin üretildiği yer olarak anıldı, ucuz iş gücüyle dev bir fabrika üzereydi. Ancak o denli bir sistem kurdular ki hem altyapı büyüdü hem kentler resmen baştan yazıldı. Artık Huawei, Xiaomi üzere markalarla teknoloji alanında da devleştiler. Evvelden yalnızca üretici olan Çin, artık tasarlayan ve pazarlayan bir üstün güç. İtiraf edelim, az buz iş değil bu.

Uzun yıllar savaşların tesiriyle yoksulluk çeken Vietnam, 1986’daki “Doi Moi” reformlarıyla büyük bir dönüşüm sürecine girdi. Endüstriye, bilhassa de elektronik ve dokumacılık üretimine odaklandılar. Yabancı yatırımcılara cazip fırsatlar sunarak küresel firmaların üretim üssü haline geldiler. Genç, çalışkan ve düşük maliyetli iş gücü de bu yükselişi destekledi. Bugün Çin’e alternatif arayan her yatırımcı Vietnam’a bakıyor.

Estonya, Sovyetler Birliği’nden kopup bağımsızlığını kazandığında, elinde neredeyse hiçbir şey yoktu. Lakin dijitalleşmeyi erken fark edip tüm devlet sistemini online ortama taşıyarak fark yarattı. Bugün Estonya’da şirket kurmak, vergi ödemek ya da doktor randevusu almak tamamen internetten yapılıyor. Nüfusa oranla en fazla girişimciliğe dayanak veren ülkelerden biri oldular. Küçük lakin zekice bir kalkınma örneği.

1994’te yaşanan soykırım sonrası dünya Ruanda’dan umut kesmişti. Lakin ülke, istikrarı sağladıktan sonra sıhhat, eğitim ve girişimcilik alanlarında örnek işler başardı. Bilhassa bayanların siyasette ve iktisattaki güçlü rolüyle dikkat çekiyor. Etraf hassaslığı ve inançlı kent yapısıyla Afrika’nın yükselen yıldızlarından biri haline geldi. Felaketten kurtulup ıslahatla ilerlemeyi başaran az ülkelerden biri oldular.

Dubai ve Abu Dhabi üzere kentler bir vakitler çöl kasabasıyken, bugün çağdaş dünyanın simgeleri. Petrol zenginliği, onları süreksiz bir refaha değil, stratejik yatırımlarla kalıcı bir kalkınmaya taşıdı. Finans, turizm, teknoloji ve inovasyon alanlarında kendilerini yenilemeye devam ediyorlar. Bugün dünyanın en yüksek binası, en işlek havalimanlarından biri ve en vizyoner kent planlamaları bu ülkede.

Komünist sistemden hür piyasa iktisadına geçişte büyük zorluklar yaşayan Polonya, 2004’te Avrupa Birliği’ne katılarak yeni bir sayfa açtı. AB fonlarını tesirli kullanarak altyapıdan eğitime kadar her alanda çağdaşlaşma sağladılar. Bugün Avrupa’nın otomotiv ve elektronik üretiminde güçlü oyuncularından biri haline geldiler. Ekonomik özgürlük sıralamalarında da üst sıralarda yer alıyorlar. Akılcı ıslahatlar ve disiplinli iktisat idaresi sayesinde başarıyı yakaladılar.

Doğal afetler ve ağır yoksullukla anılan Bangladeş, 2000’li yıllarda hazır giysi kesiminde adeta patlama yaşadı. Bilhassa bayan emekçilerin ağır iştiraki sayesinde dev bir üretim kapasitesi oluşturuldu. Mikro kredi sistemleri, bayan girişimciliğini destekleyerek toplumsal kalkınmayı da hızlandırdı. Bugün Zara’dan H&M’e kadar birçok dünya markası eserlerini burada üretiyor.

Şili, istikrarsız idare ve krizlerle dolu geçmişini ıslahatlarla geride bırakmayı başardı. Bilhassa bakır madenciliğinden elde ettikleri gelirle sağlam bir ekonomik temel oluşturdular. Eğitim ve sıhhatte yapılan yatırımlar, toplumun refah seviyesini artırdı. Tıpkı vakitte teknoloji girişimciliğine dayanak veren siyasetleriyle da dikkat çekiyorlar. Güney Amerika’nın “ekonomik model ülkesi” olarak anılmaları tesadüf değil.

Türkiye de aslında 90’lardan sonra birçok alanda gelişim gösterdi. Sanayi, inşaat ve ihracat alanında büyük atılımlar yapıldı. Lakin istikrar, yüksek enflasyon ve dış borç üzere problemler vakit zaman bu muvaffakiyetlerin gölgede kalmasına neden oldu. Yani potansiyel büyük ancak sürdürülebilirlik konusu hâlâ tartışmalı. Lakin listenin dışında bırakmak da olmazdı…