Son vakitlerde yatırım dünyasında sıkça duyduğumuz üç harf var: ESG. Pekala lakin bu ESG tam olarak ne demek, neden bu kadar tanınan oldu ve sahiden dünyayı daha yeterli bir yer haline getirmeyi başarıyor mu, yoksa yalnızca “yeşil” görünen yeni bir pazarlama taktiği mi?
Hadi gelin birlikte bakalım.
Şimdi, evvel şu ESG’nin ne olduğunu bir netleştirelim.
ESG, yani Environmental, Social ve Governance. Türkçesiyle çevresel, toplumsal ve yönetişim. Basitçe anlatmak gerekirse; bir şirket doğayı ne kadar koruyor, çalışanlarına nasıl davranıyor ve idare takımı ne kadar düzgün iş yapıyor, bunlara bakılıyor.
Çevresel alanda karbon salımı, atıklar, geri dönüşüm üzere problemler var.
Sosyal dediğimizde, çalışan memnuniyeti, eşitlik, bayanların idarede olup olmadığı üzere mevzular devreye giriyor. Yönetişim kısmında ise, şirketin içi dışı bir mi, işveren muhasebeyle uğraşan akrabasına her ay ek maaş yazdırıyor mu, işler adil mi; onlara bakılıyor.
Eskiden şirketlerin tek sıkıntısı “ne kadar para kazanıyorum?” idi.
Ama artık işler değişti. Artık ‘Nasıl kazanıyorum?’ sorusu da kıymetli. Haliyle yatırımcılar da, ‘Ben bu parayı yatırıyorum lakin kime güveniyorum, bu şirket dünyayı mı kurtarıyor yoksa sessizce batırıyor mu?’ demeye başladı.
Böyle sorular soruluyor doğal ancak işin bir de karanlık tarafı var.
Her ‘yeşilim, çevreciyim’ diyenin samimi olduğunu sanmayın. Birtakım şirketler var ki, ESG raporu yazmış, her köşeye sürdürülebilirlik posteri asmış lakin geride hâlâ çevreyi katlediyor. İşte buna ‘greenwashing’ deniyor. Yani dışarıdan yemyeşil gözüken lakin içten hâlâ fosil yakıtla çalışan şirketler.
Gelelim en merak edilen kısma: ESG yatırımı para kazandırır mı?
Cevap: Evet, ancak her vakit değil. Birtakım şirketler nitekim hem dünyaya yeterli davranıyor hem de yatırımcısına. Lakin bazen de “gezegen için yeterli olan” senin cüzdan için o kadar da tatlı olmayabiliyor. Yani kazanırsın fakat tahminen biraz daha yavaş.
Peki şirketlerin aldığı ESG puanlarına ne kadar güvenebiliriz?
Açık konuşmak gerekirse, burada da iş biraz karmaşık. Zira bu puanları veren onlarca farklı kuruluş var ve hepsinin kriterleri farklı. Birine nazaran eksiksiz olan bir şirket, başkasına nazaran vasat çıkabiliyor. Hatta bazen işin içine politik yahut ticari hesaplar da giriyor. Yani sadece yüksek puanı var diye çabucak “Bu şirket süpermiş” demek fazla safça olabilir. Yatırım yapmadan evvel biraz araştırmak, art planı kurcalamak koşul.
Ama her şeye karşın ESG bizce güzel bir başlangıç.
Çünkü bu model sayesinde artık şirketler “Ben yalnızca kâr ederim, gerisi beni ilgilendirmez” diyemiyor. Toplumsal baskı, yatırımcı ilgisi ve regülasyonlar sayesinde ESG artık şirketlerin ajandasının üst sıralarında yer alıyor. Bu da uzun vadede yalnızca şirketleri değil, sistemi dönüştürecek potansiyele sahip. Yani bugünden yarına dünyayı kurtarmaz tahminen fakat önümüzdeki on yıllarda yatırım alışkanlıklarını değiştirme gücüne sahip.
Son olarak, ESG dünyayı kurtarır mı?
ESG yatırımı tek başına dünyayı kurtarmaz. Lakin yatırım yaparken ‘Ben bu parayla neyin kesimi oluyorum?’ diye sormak bile çok şey değiştiriyor. Yani bir yanda cebine para girsin, öte yanda gezegen kalsın istikrarını kurmaya çalışmak… Kötü mı olur?
