Dijital çağ ile dünya süratle dönüşüyor! Finansal sitemler de bu değişime ayak uydurmak zorunda… Bankaya gitmeden, kimseye hesap vermeden, dijital cüzdanlar üzerinden hem kredi çekebiliyor hem yatırım yapabiliyor hem de faiz geliri elde edebiliyoruz. Pekala, bunu mümkün kılan şeylerden biri ne? DEFI!
Dr. Hakan Özerol bizlere temel noktaları uzun uzun ve anlaşılır bir halde anlatıyor. Gelin, birlikte değişime ayak uyduralım!
1. Çabucak başlayalım! DeFi nedir?
DeFi’nin açılımına bakalım: Decentralized finance, yani merkeziyetsiz finans! Klasik bankacılık ya da finans hizmetlerini merkez bir yer olmadan gerçekleştirmekten bahseder. Gaye aracıları ve merkezleri ortadan kaldırabilmek. Kredi verme, faiz işletme, döviz takası, yatırım… Bankaların yaptığı bu süreçleri akıllı mukaveleler ile yapar! ‘Nasıl bir şey bu?’ dediğinizi duyar üzereyim. Blockzincir teknolojisi üzerine kurulu bir sistemden bahsediyoruz.
2. Başınız karışmasın! Blokzincir ve akıllı kontratlar ile nasıl gerçekleşir?
DeFi’nin temelinde blokzincir vardır. Akıllı kontratlar ise blokzincir üzerinde çalışan yazılımlardır. Otomatik olarak çalışırlar! Yani rastgele bir insan müdahalesi olamadan, kodla ilerler. Taraflar ortasında inançlı şeffaf bir ortam sağlar. Ve tekrar ortada bir aracı olmaz… Yalnızca muhakkak şartları yerine getirmek gerekir. Ödeme, kredi alma, likidite sağlama üzere süreçler otomatik olarak gerçekleşir. ‘Eğer A gerçekleşirse, B yapılır.’ mantığı devrededir. Aracı hiçbir noktada yoktur!
3. O halde klasik finanstan farkları çok, değil mi?
Geleneksel finansta üçüncü taraflar vardır. Banka, aracı kurum ya da noter üzere bu kurumlar merkezdir. Merkezler tarafından da kurallar oluşturulur. Süreç fiyatı, kimlik doğrulamaları, hudutlu çalışma saatler… Klasik finansın içinde yer alan şeylerdir. DeFi de ise aracı yok! Kurallar akıllı kontratlar ile belirlenirken daha düşük maliyetlerle süreçler yapılabilir. Bir de 7/24 kesintisiz olarak çalışır.
4. Pekala, biz DeFi ile tam olarak ne yapabiliriz?
Borç alıp verilebilir. Borç almak isteyen biri teminat verir ve senin paranı kullanabilir. Merkeziyetsiz borsalar vardır. Direkt cüzdanından öteki biri ile takas yapabilirsin. Likidite havuzları var! Kripto varlıklarını bu havuza kilitler, likidite sağlar, havuzdaki varlıklara erişim karşılığında da ödeme alabilirsin. Tabi ki klâsik finans dünyasındaki daha karmaşık eserleri de yapabilirsin. Mesela sigorta, türev eserler ve kestirimi piyasalar üzere.
5. O halde avantajları bol.
Banka hesabı olmayan biri bile internete bağlanarak DeFi kullanabilir! Ortacılar devreden kalktığı için süreç fiyatları daha az olur. Blokzincir üzerinde her şey görülüyor. Şeffaf ve denetlenebilir bir yapıda. Tekrar aracı olmadığı ve kodla yönetildiği için şahsî manipülasyonlara kapalı olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.
6. Lakin risk ve zorluklardan bahsetmezsek olmaz…
Kötü niyetli bir beşerler sistemi sömürebilir, akıllı kontrat kusurları gerçekleşebilir… Kripto paralar pahalarını çok süratli kaybedebilir. Teminatsız kredi yok! Borç almak için ziyadesiyle teminat gösterilmesi gerekir. Yanlış cüzdana para gönderildiğinde para geri alınamaz. Son olarak hukuksal altyapısı birçok ülkede net değil.
7. Geleceğe seyahat yapalım! İleride ne durumda olur?
DeFi sistemi hala gelişiyor! Gelişmekte olan bu teknoloji ile bankacılık sistemine ulaşamayan bireyler finansal sisteme dahil olabilir. Türel düzenlemeler, kullanıcı dostu arayüzler ve güvenlik sistemleri geliştikçe daha yaygın hale gelebilir. Hatta geleceğin tamamen DeFi üzerine kurulu olacağını söyleyenler var!
Sonuç olarak klasik finansın merkezi yapısını yıkarak beşere özgürlük, şeffaflık ve erişilebilirlik sunuyor. Göreceğiz!
8. Dr. Hakan Özerol Yanıtlıyor:
