Günlük yaşantımızda gözümüze çarpan ve merak ettiğimiz kimi olaylar aslında epeyce kolay fizik prensipleriyle ilgilidir. Gökyüzü neden mavi, uçaklar nasıl düşmeden uçuyor üzere soruların altında fiziğin ne kadar derin ve bazen karşı konulamaz olduğunu gözler önüne seriyor. Sizi daha fazla meraklandırmadan içeriğe geçelim! 👇
1. Soğuk: Ben aslında yoğum!
Sıcak ve soğuk, düşünülenin tersine aslında birbirine zıt değil, bir çeşit ‘enerji’ farkıdır. Yani bu da ne demek, soğuk bir ‘şey’ demek değildir, sıcaklık gücünün eksikliğidir. Bu yüzden bir hususa sıcaklık eklediğinizde ona sıcaklık kazandırırsınız fakat soğuk eklemek fiziken mümkün değildir! Soğuk, yalnızca gücün yokluğudur…
2. Yerçekimi yalnızca Dünya’ya ilişkin değildir…
Yerçekimi, bilinen en temel fizikî kuvvetlerden biridir. Dünyanın her şeyi kendine çekme gücü de herkesçe bilinen bir bilgidir. Pekala, bu gücün yalnızca Dünya’ya ilişkin olmadığını söylesek? Asında her cisim, her atom birbirini çeker. Örnek olarak, Ay, Dünya’yı çeker ve bu yüzden okyanuslarda gelgitler meydana gelir. Ayrıyeten cisimlerin kütlesine nazaran farklı ölçüde çekim kuvvetleri uygularlar. Sahiden beşere ‘Nasıl yani?’ dedirtiyor.
3. Işığın hiçbir durumda suratı değişmez!
Işık, saniyede yaklaşık 300.000 kilometre yol alır. Yani bu hayal edilemeyecek bir sürat demektir. Ancak olağan ki şaşırtan olan bu bilgi değil, ışığın her durumda suratının tıpkı olmasıdır. Nasıl mı? Örneğin, bir otomobil 100 km/s süratle hareket ettiğinde ona ek olarak ışık suratı eklemeyi beklememelisiniz. Işık her vakit tıpkı süratte hareket eder, yani ışığı ‘hızlandırmak’ ya da ‘yavaşlatmak’ imkansızdır.
4. Su buz olurken neden genleşir?
Su, sıvı haldeyken çok daha ağır bir kıvamdadır. Fakat su donduğunda bu durum değişir. Buz, suyun içindeki moleküllerin sistemli bir yapıda sıralanması sonucu daha fazla yer kaplar. Yani, suyun yoğunluğu azalır ve genleşir. Bu bilginin nesi enteresan demeyin zira devamı tabiat için epey yararlı. Bu özellik, göllerin ve okyanusların donmasına pürüz olur ve altındaki hayatın devam etmesini sağlar. Şayet su donarken yoğunlaşsaydı, göl ve denizlerin yüzeyi donarken, alt kısmındaki su sıcak kalır ve canlı ömrü etkilenmezdi. Yani canlı hayatının devamı için bu bilgi epey kritik!
5. Gel gelelim, uçakların havada nasıl asılı kaldığına…
Günlük hayatımızda gökyüzündeki uçakların nasıl düşmeden havada kaldığını en az 1 sefer merak etmişsinizdir. Siz araştırmakla uğraşmayın diye biz karşılığını veriyoruz: Bernoulli Prensibi. Bu prensibe nazaran, bir hava akışının suratının arttığı bölgede basınç düşer. Uçak kanatlarının üst kısmında hava daha süratli hareket ederken, alt kısmında daha yavaş hareket eder. Bu fark, üst kısmın daha düşük basınca sahip olmasına yol açar. Bu da uçağın kanatlarının havada yükselmesine neden olur. Yani uçaklar, yerçekimine karşı koyarak, hava akımlarındaki basınç farkı sayesinde havada kalır. Bu fizik bilgisi en çok vakit tasarrufu yapmamızı sağlıyor desek yanılmayız…
6. Göklerin neden mavi olduğunu bu hususta açıklıyoruz!
Güneş renkleri sanıldığının tersine aslında bütün renkleri içerir. Bu yüzden biz gökyüzünü çoklukla mavi olarak görürüz. Öteki renkler ise daha az dağılır. Gün batımında ise, güneş ışığı daha uzun bir ara kat ettiğinden, kırmızı ve turuncu ışık daha fazla dağılır ve gökyüzü bu renkleri almaya başlar. Yani aslında bütün sır, atmosferin yapısı ve ışığın dağılma özelliklerinden kaynaklanır.
7. Süratle seyahat edince vakit yavaşlar mı?
Einstein’ın Genel ve Özel Görelilik Teorisi, vaktin, süratle ve yerçekimiyle temaslı olarak değiştiğini öne sürer. Yani sürat arttıkça vaktin daha yavaş geçtiğini öne sürüyor. Daha uygun anlaşılması için şöyle bir örnek verelim: Işık suratına yakın suratlarla hareket eden bir astronot için değerli bir fark yaratabilir. Uzaya gerçek yapılan bir seyahat, astronotun vaktini ‘yavaşlatırken’, Dünya’daki vakit olağan süratte akar. Yani bir astronot, uzaya gidip geri döndüğünde, Dünya’dakilerden daha genç olabilir. Bu, vaktin mutlaka sabit olmadığını, gözlemciye ve bulunduğunuz şartlara bağlı olarak değişebileceğini gösterir.
8. Son olarak, Kuantum mekaniğinin değişik özelliklerine bakalım.
Kuantum mekaniğin değişik özelliklerini gözlemlemek için Schrödinger’in kedisi olarak isimlendirilen bir deneyi incelemek gerekir. Bu deneyde, bir kedi bir kutuya yerleştirilir ve kutu kapalı tutulur. İçindeki bir sistem, atom düzeyinde rasgele bir formda çalışarak zehirli bir gazı hür bırakabilir. Kuantum teorisine nazaran, kedi hem meyyit hem de canlıdır, zira kutu açılana kadar kedi hakkında kesin bir bilgi yoktur. Bu, kuantum parçacıklarının durumlarının gözlemlenene kadar meçhul olduğunu gösterir. Bu belirsizlik, kuantum dünyasının en şaşırtan ve zorlayıcı özelliklerinden biridir.
