Yapay zeka artık yalnızca bilim kurgu sinemalarının yıldızı değil iş dünyasının yeni oyuncusu, kimilerimizin ise potansiyel rakibi. Pekala bu gelişmeler ışığında işlerimizi kaybetmekten mi korkmalıyız yoksa orijinal meslek fırsatlarına mı hazırlanmalıyız? Gelecek geldi, artık ona nasıl ayak uyduracağımızı konuşalım. Biz sorduk, yapay zeka cevapladı!
Her şeyi otomatik yapan bir dünyaya hazır mıyız?
Yapay zeka, yalnızca Excel’de tablo düzenlemekle kalmıyor artık mail atıyor, müşteri temsilciliği yapıyor hatta reklam kampanyası tasarlıyor. Bu da demek oluyor ki kimi işler, artık insan eli değmeden yapılabiliyor. Bilhassa tekrar eden, kural tabanlı misyonlarda çalışanlar için tehlike çanları çalıyor. Ancak gelin görün ki, bu yalnızca bir kısmı…
En risk altında olan meslekler hangileri?
Yapay zekanın en süratli tehdit ettiği meslekler ekseriyetle tekrar eden, bilgi odaklı ve kurallara dayalı işler oluyor. Bilhassa bilgi girişi uzmanları, davet merkezi çalışanları, bankacılık süreçleri, muhasebeciler ve sekreterlik üzere konumlar yüksek risk kümesinde. Bu alanlarda yapay zeka daha süratli, kusursuz ve düşük maliyetli çalışabiliyor. Yani bir işi otomatikleştirmenin ekonomik yararı yüksekse, orada insan iş gücü süratle ikinci plana itiliyor. Öte yandan, lojistik, depo idaresi, paketleme, kuryelik üzere fizikî lakin algoritmalarla kolaylıkla yönetilebilen işler de robotların gayesinde. Hatta kimi ülkelerde market kasiyerlerinin bile yerini çoktan yapay zeka dayanaklı otomatlar aldı. Bu durum, düşük ve orta gelir kümesindeki milyonlarca insanı direkt etkileyebilir. Elbette bu bölümlerin büsbütün yok olacağı söylenemez lakin klasik formuyla varlıklarını sürdürmeleri pek mümkün görünmüyor.
Peki yaratıcılık kurtarıcı mı?
Yıllarca yaratıcılık robotların asla ulaşamayacağı bir yetenektir denildi lakin işler değişti. Artık yapay zeka yazılımı şiir yazıyor, senaryo oluşturuyor, dijital tablolar çiziyor hatta müzik besteleyebiliyor. Bilhassa yapay zeka takviyeli sanat araçları, tasarımcıların, metin muharrirlerinin ve içerik üreticilerin işlerini hem kolaylaştırıyor hem de sorgulatıyor. Yaratıcı dallar kısa vadede avantajlı görünse de üretimin ucuzlaması ve herkesin yaratıcı içerik üretebilmesi bu alandaki rekabeti tehlikeli formda artırıyor. Örneğin bir ajans, tek bir sanatkarın yerine AI ile 10 farklı görseli saniyeler içinde üretebiliyor. Bu da özgünlük yerine seri üretim periyodunu başlatıyor. Yani evet, yaratıcılık avantajlı lakin artık daha yaratıcı olan değil, AI ile yaratıcı düşünebilen fark yaratıyor. Bu da yesyeni bir yaratıcılık tarifine işaret ediyor.
İşsizliğe mi yol açıyor? Yeni meslekler mi doğuyor?
Evet, yapay zeka birtakım işleri bitiriyor lakin birebir vakitte yesyeni işler yaratıyor. Tıpkı sanayi ihtilalinde olduğu üzere teknoloji kimi meslekleri ortadan kaldırırken kimilerini da doğuruyor. Örneğin, data bilimi, yapay zeka eğitimi, etik danışmanlığı, siber güvenlik uzmanlığı üzere meslekler bugün hiç olmadığı kadar tanınan. Fakat bu durumlara ulaşmak için ileri seviyede eğitim, teknik bilgi ve daima öğrenmeye açık olmak kural. İşte tam bu noktada sorun başlıyor. Yeni jenerasyon meslekler daha yüksek marifet gerektirdiği için eski işinden olan herkes bu alanlara basitçe geçemiyor. Gelecek herkes için eşit değil zira bilgiye erişim, dijital okuryazarlık ve altyapı hala önemli problemler. Hasebiyle iş kaybı bir yandan ilerlerken bu yeni meslekler yalnızca muhakkak bir kümenin erişebildiği bir avantaja dönüşüyor. Yani değişim herkese eşit fırsat sunmuyor yalnızca adapte olan kazanıyor.
Soft Skill yani yumuşak maharetler ne durumda?
Teknik bilgiler elbette değerli lakin yapay zekanın şimdi taklit edemediği bir şey var o da insan olmanın ta kendisi. Empati, sezgi, liderlik, duygusal zeka, yaratıcılık üzere maharetler, bilhassa grup idaresi, danışmanlık, terapi, öğretmenlik üzere alanlarda hala çok kıymetli. Bir yapay zeka hisleri anlayamaz, niyeti sezemez, hissederek karar veremez. Bu yüzden soft skill yani yumuşak maharetlere sahip olan bireyler, gelecekte fark yaratacak kümelerden biri olacak. Çünkü teknik bilgi öğretilebilir lakin empati ya da ikna yeteneği kolay kazanılmaz. Bu hünerler sayesinde beşerler, yapay zekanın alternatifi değil tamamlayıcısı olacak. Gelecekte yalnızca ne bildiğin değil, nasıl biri olduğun da iş gücünde kıymetli rol oynayacak. Hislerle düşünenler bir adım önde olacak.
Girişimciler ve freelance çalışanlar şanslı mı?
Yapay zeka çağında hür çalışanlar ve dijital teşebbüsçüler, klasik iş modellerine nazaran daha esnek bir avantaja sahip. Bilhassa freelance çalışanlar, yapay zeka takviyeli araçları kullanarak işlerini daha kısa müddette, daha az maliyetle ve daha yaratıcı halde teslim edebiliyor. Görüntü montajdan içerik yazarlığına, grafik dizayndan proje idaresine kadar birçok işte yapay zeka neredeyse bir grup arkadaşı üzere çalışıyor. Teşebbüsçüler içinse yapay zeka, eser geliştirmeden müşteri hizmetine kadar çabucak her basamakta büyük kolaylık sağlıyor. Lakin bu durum tıpkı vakitte rekabeti de artırıyor. Artık sırf yaratıcı olmak yetmiyor, teknolojiyi ne kadar yeterli kullandığın da seni farklılaştırıyor. Yani freelance çalışmak demek, özgürlük kadar yüksek sorumluluk da demek. Daima şimdiki kalan ve teknolojiyi kendi işine entegre edenler, bu dalgada ayakta kalacak olanlar.
Eğitime yatırım şart! Hem de daima…
Artık bir defa üniversite okuyayım, sonra 40 yıl tıpkı işi yapayım periyodu resmen bitti. Zira teknoloji o kadar süratli değişiyor ki bugün öğrendiğin bilgi 5 yıl sonra modası geçmiş bir hünere dönüşebiliyor. Bu yüzden gelecekte ayakta kalmak isteyen herkesin daima öğrenmeye ve kendini geliştirmeye açık olması gerekiyor. Bilhassa online eğitim platformları, sertifika programları, kısa vadeli “microlearning” içerikler bu dönüşümün anahtarları olacak. Teknolojiyi anlayan, temel kodlama bilen ya da data okuryazarlığı gelişmiş bireyler bir adım öne geçecek. Fakat burada da fırsat eşitliği sorunu devreye giriyor. Herkesin bu kaynaklara ulaşımı tıpkı değil. Bu da dijital çağda bile eğitim hakkı gayretinin devam edeceğini gösteriyor. Bilgiye erişen kazanacak lakin çabalamayan dışarıda kalacak.
Küresel seviyede dengesizlik artabilir.
Yapay zeka, gelişmiş ülkelerde süratle entegre olurken gelişmekte olan ülkelerde bu dönüşüm daha sancılı yaşanıyor. Zira yapay zeka teknolojisini kurmak, adapte etmek ve yönetmek yüksek yatırım ve eğitim düzeyi gerektiriyor. Gelişmiş ülkelerde iş gücü, yeni teknolojilere daha kolay geçiş yaparken eğitim, lisan ve dijital altyapı eksikliği olan ülkelerde beşerler bu sürate yetişemiyor. Bu da global işsizlik farkını yükseltiyor. Üstelik kimi çok uluslu şirketler, operasyonlarını yapay zekaya devredip insan gücünden tasarruf ettikçe gelişmekte olan bölgelerde istihdam azalıyor. Yani bu bir domino tesiri yaratıyor. Bir yerde üretkenlik artarken diğer bir yerde geçim kaynakları azalıyor. Gelecekte zengin-fakir uçurumu yalnızca gelirle değil teknolojiye erişimle de ölçülecek. Ve bu fark, ekonomik olduğu kadar toplumsal bir krizi de beraberinde getirebilir.
İşsiz kalmak mı yoksa meslek değiştirmek mi?
Bazı mesleklerin sonunun geldiği kesin lakin bu durum işsizlik değil aslında bir meslek göçü manasına geliyor. Beşerler artık bir ömür uzunluğu birebir işte kalmak yerine hayatları boyunca birden fazla alanda çalışmak zorunda kalacak. Bu da daima tekrar öğrenmeyi, adapte olmayı ve konfor alanını terk etmeyi gerektiriyor. Tahminen de öğretmenlik yapan biri, ileride dijital içerik üreticisi olacak. Ya da bir muhasebeci, data analisti olarak mesleğine devam edecek. Bu dönüşüm birinci başta ürkütücü gelebilir ancak aslında şahsa çok taraflılık ve gelişim fırsatı sunuyor. Statik meslek yolları tarihe karışıyor ve dinamik, esnek, teknoloji dostu meslekler öne çıkıyor. Kaybettiğimiz eski işler yerine kazanabileceğimiz orijinal roller bizi bekliyor.
