Dış siyaset bazen kocaman bir oyun alanı üzere. Bir ülke bir başkasını kızdırınca ortalarına soğuk savaştan çok soğuk ticaret giriyor. Ambargolar çoklukla ekonomik bir sopa üzere kullanıyor fakat bazen iki taraf da kaybeden oluyor. Birbirlerine ticari ambargo uygulayan ülkelere birlikte bakalım!
ABD – Çin
2025 prestijiyle ABD ile Çin ortasında süregelen ticaret savaşları, artık yalnızca iki ülkeyi ilgilendirmiyor. Birebir oranda global tedarik zincirleri de bu durumdan etkilenmeye başladı. Trump idaresi, Çin’in sübvansiyonlu üretim modeline ve teknoloji transfer siyasetlerine karşılık olarak, Şubat ayında Çin’den ithal edilen kimi eserlere %10, Mart’ta %25, Nisan ayında ise stratejik eserlerde %50’ye varan tarifeler uyguladı. Bu eserler ortasında elektrikli araçlar, bataryalar, güneş panelleri ve yarı iletkenler de yer alıyor. Çin ise buna karşılık Amerikan otomotiv ve tarım eserlerine yönelik tarifeleri yükseltti, birtakım eyaletleri maksat alacak halde sonlu ambargo uygulamaları başlattı. Karşılıklı olarak alınan bu tedbirler aslında politik bir ileti içeriyor. Bu savaşın kazananı şimdilik aşikâr değil lakin kaybedeni epey fazla diyebiliriz. Global şirketler, tüketiciler ve üreticiler belirsizlikle boğuşuyor.
ABD – Küba
ABD ve Küba ortasında yıllardır süren bir ambargo var. 1960’larda başlayan bu ambargo, Fidel Castro’nun ABD şirketlerini kamulaştırmasıyla ateşlendi. ABD de misilleme olarak Küba’ya ticari ambargo uygulamaya başladı. Küba’dan puro almak, Amerikan vatandaşları için bir fanteziye dönüştü. Ambargo yıllar içinde gevşetilse de büsbütün kalkmış sayılmaz. ABD, özgürlük diye tutturmuşken Küba ekonomik olarak yıllarca yalnız kaldı.
Rusya – Avrupa Birliği
2025 yılı itibarıyla Avrupa Birliği ile Rusya ortasındaki ticari münasebetler, ambargolarla örülü, tansiyonlu bir satranç tahtasına dönmüş durumda. 2022’de başlayan Ukrayna savaşı sonrası AB, Rusya’ya uyguladığı yaptırımları 2025’te daha da sıkılaştırarak güç, finans, savunma ve ileri teknoloji alanlarını büsbütün amaç aldı. Rusya’nın doğalgaz ve petrol gelirine dayalı iktisadı bu ambargolardan önemli biçimde etkilendi. Buna karşılık Rusya da AB ülkelerinden besin, süt eserleri, et, meyve ve zerzevat ithalatını yasaklayarak karşı ambargo uygulamayı sürdürüyor. Son olarak 2025 başında Yeni Zelanda’nın da ambargo listesine dahil edilmesi, Moskova’nın Batı müttefiklerine de gözdağı verdiğini ziyadesiyle göstermiş oluyor. AB, güç bağımlılığını azaltarak Rusya karşısında daha bağımsız bir duruş sergilemeye çalışırken Kremlin bu atakları ekonomik savaşın kesimi olarak okuyor. Bu karşılıklı restleşme dengelerin çok lakin çok hassas olduğunu apaçık bir formda ortaya koyuyor.
İran – ABD
ABD ile İran ortasındaki ticari ambargo, nükleer silah gölgesinde onlarca yıldır süregelen ve ekonomik yaptırımlarla beslenen derin bir politik hesaplaşma olarak tüm dünyanın gözü önünde yaşanmaya devam ediyor. 2025 prestijiyle ABD, İran’a uyguladığı kapsamlı yaptırımları daha da sıkılaştırmış durumda. Bu ambargolar ortasında petrol, doğalgaz, finansal süreçler, memleketler arası bankacılık sistemi, havacılık teknolojisi ve metal ithalatı üzere kritik alanlar yer alıyor. Ambargonun münasebeti ise hayli net. İran’ın nükleer programı ve bölgedeki silahlı örgütlere verdiği dayanak bu duruma sebep olmakta.
İran ise kendi ekonomik modelini direniş iktisadı olarak tanımlamayı tercih ediyor ve bu durumdan dolayı ithalatı azaltıp yerli üretimi artırmaya çalışıyor. Ancak enflasyon ve yoksulluk vatandaşının da elini kolunu bağlıyor. ABD’nin bu ambargoları tek taraflı uygulaması, bilhassa Avrupa’da tartışmalara yol açarken birebir vakitte Çin ve Rusya üzere ülkeler İran’la alternatif ticaret yolları kurarak ambargoları delmeye çalışıyor. Ambargolar yalnızca İran devletini tesir etmiyor alışılmış ki, direkt İran halkını da etkiliyor. Temel ilaç ve teknolojiye erişimde önemli zorluklar yaşanıyor. Bu durum ise milletlerarası insan hakları örgütlerinin reaksiyonunu çekmeye devam ediyor.
Güney Kore – Japonya
Güney Kore ile Japonya ortasındaki ekonomik tansiyon, yüzeyde ticaret savaşı üzere görünse de aslında kökleri 20. yüzyılın başlarına, Japonya’nın Kore Yarımadası’ndaki sömürge devrine kadar uzanmakta. 2025 prestijiyle bu tarihî kırgınlık, teknoloji temelli ambargolarla yine alevlenmiş durumda. Japonya, 2019’da başlattığı ve hala tesirini sürdüren ihracat denetimleri kapsamında Güney Kore’ye yönelik birtakım yüksek teknoloji gereçlerinin satışına sınırlamalar getirdi. Münasebet olarak da bu materyallerin askeri gayeli kullanılabileceği kaygısını öne sürdü. Lakin asıl tansiyon, Koreli zorla çalıştırılanlar sıkıntısının Japon mahkemelerinde tazminatla sonuçlanmasıydı. Japonya bunu ekonomik bir karşı atılımla cevapladı. Güney Kore ise bu ambargoya karşılık vererek Japonya’yı beyaz listeden çıkardı ve birtakım Japon eserlerine ithalat kısıtlaması getirdi. Her iki ülke de dünyanın en büyük teknoloji üreticileri ortasında yer aldığından, bu tansiyon Samsung, Sony, Toshiba ve SK Hynix üzere dev şirketleri direkt etkiliyor. Birbirlerine direkt ambargo ilan etmeseler de uygulanan kısıtlamalar ve tüzel hareketler, diplomatik kılıfla yapılmış ekonomik sabotaj niteliğinde. Milletlerarası toplumun barıştırma uğraşlarına karşın bu iki Asya devi ortasındaki ekonomik inancın hala pamuk ipliğine bağlı olduğunu söylemekte sakınca görmüyoruz.
