İsrail – İran çatışması tüm dünya tarafından yakından takip ediliyor. Kelam konusu çatışmalarda balistik füzeler, hipersonik füzeler ve hatta nükleer silahların ismi geçiyor. İşin içine bir de ABD girmişken gözler Orta Doğu’dan ayrılmıyor. Son olarak İsrailli bir sunucu, topu Türkiye’ye atmış ve Filistin ile İran’ın akabinde sıranın Türkiye’ye geldiğini söylemişti. Sunucu her ne kadar bu kelamlarından sonra geri adım atsa da akıllara birebir soru geldi: İsrail ve Türkiye ortasında savaş çıkar mı?
Türkiye – İsrail savaşında nasıl bir senaryo yaşanır?
Bu soruların karşılıklarını, ChatGPT’den istedik.
Tüm dünyanın gözü Orta Doğu’da.
13 Haziran’da başlayan İran – İsrail savaşı şiddetlenerek devam ediyor. Her iki taraf da füzelerini kullanmaktan çekinmezken İsrail’in nükleer silah argümanları da sürüyor. Öte yandan savaşa ABD’nin de dahil olması, tüm dünyanın teyakkuza geçmesine neden oldu.
Son olarak İsrailli bir sunucunun sıranın Türkiye’ye geldiğini söylemesi, vatandaşlarımızda panik yarattı. Her ne kadar sunucu bu kelamlarından geri adım atsa da savaş ihtimali herkesin aklının bir köşesinde yer alıyor. Bugüne kadar Türkiye’nin neredeyse dört bir yanında yaşanan savaşlar, herkesin aklına tıpkı soruyu getiriyor.
İsrail – Türkiye ortasında savaş çıkar mı?
Türkiye İsrail ortasında savaş çıkıp çıkmayacağı, siyasi şartlardan jeopolitik duruma, iktisattan askeri kapasiteye birçok farklı etmene bağlı. Münasebetiyle yaşanan bu olayların akabinde kesin olarak ‘savaş çıkacak’ yahut ‘savaş çıkmayacak’ üzere bir önermede bulunmak yanlış olacaktır. O denli ki bu bahiste siyasi isimlerin de alanında uzman isimlerin de farklı görüşleri bulunur.
Herkesin aklındaki o soruyu yapay zeka ChatGPT’ye sormaya karar verdik. Kendisinden her iki ülkenin de aktüel durumlarını ve yaşanan son olayları dikkate almasını istedik. Aldığımız yanıtlar aşağıdaki üzeredir:
Türkiye ve İsrail ortasında direkt sıcak çatışma ihtimali şu an için düşük görünse de, farklı senaryolar incelenebilir:
Dolaylı çatışma (proxy + hava saldırıları)
-
Türkiye, Suriye’de desteklediği kümeler aracılığıyla hudut ötesi İsrail’in güvenliğini maksat alabilir.
-
İsrail, buna karşılık Türkiye takviyeli maksatları Suriye topraklarında vurmaya başlarsa, Ankara bunu kırmızı çizgi olarak görebilir.
Doğrudan hücum ve misilleme
-
Türkiye, Bayraktar TB2/TB3 ya da geliştirilmekte olan 1.000–2.000 km menzilli balistik füzelerle (Gezgin, Cenk) İsrail’i tehdit edebilir.
-
İsrail, bu durumda ABD dayanağıyla misilleme yapabilir; lakin Türkiye NATO üyesi olduğu için mümkün senaryo epey tehlikeli ve karmaşık olur.
Diplomatik tırmanma ve caydırıcılık
-
Şu an Türkiye–İsrail ortasında Suriye’den kaynaklı tansiyon var, lakin diplomatik kanallar açık. İki ülke, Rusya uyumuyla Suriye’de çatışmayı önlemeye çalışıyor.
-
Bir sıcak çatışma çıkması durumunda, diplomatik olağanlaşma uğraşları ağırlaşabilir.
Peki Türkiye İsrail savaşında kim, kimi dayanaklar?
-
ABD & NATO: Türkiye bir NATO üyesi olduğu için, misilleme durumunda NATO sistemleri devreye girer. Lakin İsrail’e direkt NATO dayanağı verilmesi politik olarak zorlayıcıdır.
-
ABD: Şimdilik İran-İsrail çatışmasında İsrail’i destekliyor. Türkiye’ye karşı taraf olmak ABD için sıkıntı bir durum yaratır.
-
AB, Rusya, Çin, BM: Sonu genişleyecek bir bölgesel savaşı önlemek ismine, hem İran–İsrail hem Türkiye–İsrail tansiyonlarında diplomatik tahlillerden yana.
-
İslam Ülkeleri (örneğin Katar, Suudi Arabistan): Türkiye’ye yakın durabilir, lakin bu senaryolarda dikkatli hareket edeceklerdir.
Gelelim sonuca: Türkiye – İsrail ortasında savaş çıksa kim kazanır?
Doğrudan çatışma halinde kesin bir amaç çizmek zordur. Lakin değişkenler:
-
Askeri güç: İsrail (ABD teknolojisi) ve Türkiye (modern drone ve balistik füzeler) ortasında karşılıklı istikrar durumu mevcuttur.
-
Siyasi sonuçlar: Buharlaşan diplomatik bağlar, NATO içi siyaset sorunları ve bölge dengelerinde çalkantılar yaşanacaktır.
-
Ekonomik & sivil kayıplar: İki ülke de ağır maliyetlere katlanır; bölgesel istikrar önemli ziyan görür.
Savaşı Türkiye Kazanırsa:
-
Bölgesel liderliğini pekiştirir, İslam dünyasındaki itibarı artar.
-
NATO içinde bağımsız karar alma gücü artar.
-
Ancak ekonomik ve askerî bedeli çok yüksek olur.
İsrail Kazanırsa:
-
Askeri caydırıcılığını pekiştirir.
-
İran’a ek olarak Türkiye’yi de dengeleyebileceğini gösterir.
-
Ancak halk takviyesi, memleketler arası imajı ve ABD takviyesi zedelenebilir.
Fakat her iki taraf da kaybedebilir:
-
Ekonomik kriz, iç karışıklık, turizm ve yatırım kaybı.
-
Diplomatik yalnızlaşma.
-
Ortadoğu’da yeni cephelerin açılması.
Sonuç olarak Türkiye ile İsrail ortasında direkt bir savaş ihtimali şu an düşük, lakin Suriye, Lübnan, Gazze, Akdeniz üzere dolaylı alanlarda tansiyon artarsa sıcak temas mümkün hale gelir. Her durumda, dış dayanak büyük ölçüde ABD/NATO, AB ve BM kanalizasyonuna bağlı olacaktır.
